ΜΑΘΗΜΑ Ε´

Οὗτοι εἶνε δύο κύκλοι, κύκλος μικρὸς ἐν κύκλῳ μεγάλῳ. Ὁ μέγας κύκλος εἶνε περὶ τὸν μικρὸν κύκλον. Ὁ μικρὸς κύκλος εἶνε ἐν τῷ μεγάλῳ κύκλῳ· περὶ αὐτὸν εἶνε ὁ μέγας κύκλος, ἡ δἐ στιγμὴ εἶνε ἐν τῷ μέσῳ τοῦ μικροῦ κύκλου. Ἐν τούτῳ τῷ τετραγόνῳ εἶνε δύο κύκλοι καὶ μία στιγμή· τοῦτο εἶνε σκοπός. Ἡ στιγμὴ εἶνε τὸ κέντρον τοῦ σκοποῦ, περὶ ὃ εἶνε δύο κύκλοι καὶ ἓν τετράγωνον.

Οὗτος ὁ κύκλος εἶνε ἀκέραιος· οὗτος δὲ ἡμικύκλιον. Οὗτος ἡ κύκλος εἶνε ὁ ἥλιος, περὶ ὃν αἱ ἀκτῖνες. Ἡμικύκλιον ἐν ἡμικυκλίῳ εἶνε σελήνη, τοῦτο δέ ἀστήρ (ὁ). Ὁ ἥλιος, ἡ σελήνη, καὶ οἱ ἀστέρες εἶνε ἐν τῷ οὐρανῷ.

Ὁ ἥλιος ἀνατέλλει ἐν τῇ Ἀνατολῇ τὸ πρωΐ, τῇ ἕκτῃ ὥρᾳ, καὶ ἀναβαίνει ἐν τῷ οὐρανῷ.

Ὅταν ὁ ἥλιος εἶνε ἐν τῷ μέσῳ τοῦ οὐρανοῦ, εἶνε μεσημβρία. Μετὰ τὴν δωδεκάτην ὥραν ὁ ἥλιος καταβαίνει καὶ τὴν ἑσπέραν, τῇ ἕκτῃ ὥρᾳ, δύει ἐν τῆ Δύσει. Ἀπὸ τῆς Ἀνατολῆς τοῦ ἡλίου μέχρι τῆς Δύσεως αὐτοῦ εἶνε ἡμέρα.

Ἀπὸ τῆς ἕκτης πρωϊνῆς ὥρας μέχρι τῆς δωδεκάτης εἶνε πρὸ μεσημβρίας (π.μ.)· ἀπὸ δὲ τῆς δωδεκάτης μέχρι τῆς ἑσπέρας εἶνε μετὰ μεσημβρίαν (μ.μ.). Τά τέσσαρα σημεῖα τοῦ οὐρανοῦ εἶνε ἡ Ἀνατολὴ, ἡ Μεσημβρία ἤ Νότος, ἡ Δύσις καὶ ὁ Βορρᾶς.

Ἡ σελήνη ἔχει τέσσαρας φάσεις· Ἡ πρώτη φάσις εἶνε τὸ πρῶτον τέταρτον· ἡ δευτέρα φάσις εἶνε ἡμισέληνος (ἡ)· ἔπειτα αὐξάνει καὶ εἶνε ἡ τρίτη φάσις, δηλαδὴ, τὸ τελευταῖον τέταρτον = (δευτέρα с цветами наоборот)· μετὰ δὲ ταῦτα εἶνε πανσέληνος (ἡ). Ταχέως ἡ σελήνη μειοῦται καὶ, ὅταν δὲν ἔχη ἀκτῖνας οὐδὲ φέγγῃ, εἶνε νουμηνία ἤ νέα σελήνη.

Ὅταν ὁ ἥλιος δὲν ἦνε ἐν τῷ οὐρανῷ, εἶνε νύξ (ἡ). Ὅταν ἡ σελήνη δὲν φέγγῃ, εἶνε σκότος (τό). Ἡ ἡμέρα εἶνε φωτεινὴ, ἡ νύξ σκοτεινή. Τὸ φῶς τοῦ ἡλίου εἶνε λαμπρὸν, τὸ τῆς σελήνης ὠχρόν. Ὁ ἥλιος λάμπει· ἡ σελήνη φέγγει· οἱ ἀστέρες λαμπυρίζουσι. Πότε λάμπει ὁ ἥλιος; ὁ ἥλιος λάμπει τὴν ἡμέραν. Πότε φέγγει ἡ σελήνη; Ἡ σελήνη φέγγει τὴν νύκτα.

---

Τὰ ὀνόματα καὶ τὰ ἐπίθετα κλίνονται κατὰ τρεῖς διαφόρους τρόπους (способами), ἢ κλίσεις.

Ἡ πρώτη κλίσις περιέχει (охватывает) ὀνόματα ἀρσενικὰ λήγοντα ἐν τῇ ὀνομαστικῆ ἑνικῆ εἰς, ας, ἢ, ης, οἷον (как)· ὁ νεανίας, юноша, ὁ πολίτης, гражданин· καὶ θηλυκὰ εἰς, α, ἢ, η, οἷον· ἡ ἅμαξα, повозка, ἡ φωνή, голос.

Ἡ δευτέρα κλίσις περιέχει ὀνόματα ἀρσενικὰ καὶ θηλυκὰ λήγοντα εἰς, ος, οἷον· ὁ φίλος, друг, ἡ ὁδός, улица· καὶ οὐδέτερα εἰς, ον, οἷον· τὸ μῆλον, яблоко.

Ἡ τρίτη κλίσις περιέχει ἀρσενικὰ, θηλυκὰ καὶ οὐδέτερα μετὰ (с) ἢ ἄνευ (без) καταλήξεως (окончания) ἐν τῇ ὀνομαστικῇ· Ὅτε μὲν (иногда) ἡ ῥίζα μόνη ἀποτελεῖ (оканчивается) τὴν ὀνομαστικήν, οἷον· ὁ ῥήτωρ¹, оратор, τοῦ ῥήτορος· ὅτε δὲ (иногда), ς, προστίθεται (добавленный) τῇ ῥίζῃ πρὸς σχηματισμὸν (образования) τῆς ὀνομαστικῆς, οἷον· ἡ ἀκτίς², луч, τῆς ἀκτῖνος.

Ἡ ῥίζα εὑρίσκεται (получается [дословно: находится]) διὰ τῆς ἀποβολῆς (при помощи отбрасывания) τῆς καταλήξεως, ος, τῆς γενικῆς.

	Πρώτη	Κλίσις		Δευτέρα	Κλίσις		Τρίτη	Κλίσις
				Ἑνικός
	Ἀρσ.	Θηλ.		Ἀρσ., Θηλ.	Οὐδ.		Ἀρσ., Θηλ.	Οὐδ.
Ὀν.	ας, ης	α, η		ος	ον		-, ς	-
Γεν.	ου, ου	ης3, ης		ου	ου		ος	ος
Δοτ.4	ᾳ, ῃ	ῃ3, ῃ		ῳ	ῳ		ι	ι
Αἰτ.	αν, ην	αν, ην		ον	ον		α, ν	-
Κλ.5	α, α	α, η		ε	ον		-	-
				Πληθυντικός
	Ἀρσ.	Θηλ.		Ἀρσ., Θηλ.	Οὐδ.		Ἀρσ., Θηλ.	Οὐδ.
Ὀν.	αι	αι		οι	α		ες	α
Γεν.	ων	ων		ων	ων		ων	ων
Δοτ.	αις	αις		οις	οις		σι	σι
Αἰτ.	ασ	ασ		ους	α		ασ	α
Κλ.	αι	αι		οι	α		ες	α

1. περί, πρόθεσις, μετ’ αἰτιατικῆς σημαίνει, вокруг, около· μετὰ γενικῆς, касательно, насчёт.
2. ἐν, в, πάντοτε (всегда) μετὰ δοτικῆς.
3. αὐτός, αὐτή, αϋτό, он, она, оно.
4. ἀκέραιος (Ἀρσ. Θηλ.) или (Οὐδ.), полный, нетронутый, неповреждённый.
5. ἡμικύκλιον, ἡμι (ἥμισυ, половина).
6. ὁ ἀστήρ, τοῦ ἀστέρος.
7. τὸ πρωΐ, утром, εἶνε ἄκλιτον (несклоняемое).
8. ἀνατέλλει, ἀναβαίνει, καταβαίνει· ἀνά, вверх· κατά, вниз· τέλλει, восходит· βαίνει, проходит.
9. Ἡ δύσις, запад, κλίνεται οὕτω· (Ἑν.) δύσις, δύσεως, δύσει, δύσιν. (Πλ.) δύσεις, δύσεων, δύσεσι, δύσεις.
10. μετὰ, πρόθεσις, μετὰ γενικῆς, с (совместно)· μετὰ αἰτιατικῆς, после.
11. ἀπό, πρόθεσις, μετὰ γενικῆς, от.
12. μέχρι, πρόθεσις, μετὰ γενικῆς, (вплоть) до.
13. πρό, πρόθεσις, μετὰ γενικῆς, до (о времени).
14. ὁ Βορρᾶς, τοῦ Βορρᾶ, τῷ Βορρᾷ, τὸν Βορρᾶν.
15. Ἡ φάσις, κλίνεται ὡς (как) ἡ δύσις.
16. ἡ ἡμισέληνος, ἡμι = половина.
17. ἔπειτα, затем.
18. αὐξάνει, увеличивается, растёт.
19. δηλαδή, очевидно, безусловно, совершенно ясно.
20. τελευταῖος, τελευταία, τελευταῖον, конечный, последний, крайний.
21. μετὰ ταῦτα, после этого.
22. δέ, но/же, οὐδέποτε τίθεται ἐν ἀρχῆ προτάσεως (никогда не занимает первое место в предложении).
23. πανσέληνος, σύνθετοσ ἐκ τοῦ: πάν, целый, καὶ σελήνη, луна.
24. ἡ νουμηνία, (νεο-μηνία· μήν, месяц), первый день лунного месяца.
25. νέος, νέα, νέον, новый.
26. ὅταν, когда.
27. ἡ νύξ (ночь), τῆς νυκτός, νυκτί, νύκτα. (Πλ.) νύκτες, νυκτῶν, νυξί, νύκτας.
28. τὸ σκότος (темнота), τοῦ σκότους, τῷ σκότει, τὸ σκότος.
29. τὸ φῶς (свет), τοῦ φωτός, φωτί, φῶς. (Πλ.) φῶτα, φώτων, φωσί, φῶτα.
30. τὸ τῆς σελήνης· подразумевается τὸ (φῶς) τῆς σελήνης.

Примечания: